ks. Jan Kanty Pytel, Świat Biblii Romana Brandstaettera

    W dniach 20-22 października 1999 roku odbyła się w Poznaniu Ogólnopolska Interdyscyplinarna Sesja Naukowa zatytułowana "Świat Biblii Romana Brandstaettera", zorganizowana przez Wydział Teologiczny Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, pod kierownictwem ks. prof. Jana Kantego Pytla. Sesja przypomniała sylwetkę Romana Brandstaettera, znakomitego poety, dramaturga i eseisty oraz jego wielki dorobek pisarski głęboko zakorzeniony w biblijnej tradycji obu Testamentów, o czym rzadko wspominają krytycy literatury polskiej. Na Sesję przyjechali wybitni specjaliści z zakresu biblistyki, filologii klasycznej i polskiej oraz psychologii. Ośrodki akademickie reprezentowane były przez młodych magistrantów i doktorantów badających spuściznę R. Brandstaettera.

    W niecałe dwa miesiące od zakończenia sesji - staraniem jej organizatorów - Szczecińskie Wydawnictwo "Ottonianum" wydało w formie książkowej, pod takim samym tytułem, wystąpienia prelegentów, dyskutantów i uczestników sesji, dyskusję panelową, pełny wykaz bibliografii podmiotowej i przedmiotowej oraz spis prac naukowych w oparciu o dzieła R. Brandstaettera.

    Uroczysta promocja książki - bardzo profesjonalnie przygotowana i przeprowadzona - odbyła się 20 grudnia 1999 w Sali Czerwonej Pałacu Działyńskich na Starym Rynku w Poznaniu. W niezwykle serdecznej atmosferze spotkali się ponownie autorzy referatów z miłośnikami twórczości wielkiego pisarza. Spotkanie zostało uświetnione poezją Romana Brandstaettera w wykonaniu znanego aktora, Aleksandra Machalicy.

    W imieniu Zespołu Redakcyjnego krótką, ale bogatą w treść i język biblijny, przedmowę napisał ks. prof. Jan Kanty Pytel.

    Przemówienie otwierające Sesję wygłosił prof. dr hab. Stefan Jurga, Rektor UAM. Podkreślając ogromne zasługi zmarłego pisarza dla duchowej sylwetki stolicy Wielkopolski, nazwał go mistrzem i przewodnikiem po głębiach, skarbach i sekretach Biblii.

    Słowo wprowadzające wygłosił prof. dr hab. Stanisław Lorenc, Prorektor UAM. Otwarcia Sesji dokonał ks. prof. dr hab. Tomasz Węcławski, Dziekan Wydziału Teologicznego UAM, zaznaczając, że Sesja jest pewną formą spłacania długu znakomitemu pisarzowi za cały dorobek pisarski związany nierozerwalnie ze światem Biblii. Jan Góra OP napisał esej zatytułowany: "Trzy życia i trzy śmierci Robbiego Romana Brandstaettera z Tarnowa, z Galilei". Dynamicznie i obrazowo skreślił sylwetkę Rabbiego Romana, zaznaczając, że "(...) trzy razy się rodził i trzy razy umierał, a poprzez cały czas żył dla Słowa, wyśpiewując coraz doskonalej i coraz czyściej pieśń na cześć Boga Wcielonego, Chrystusa Mesjasza i Zbawiciela".

    Pierwszy referat zatytułowany: "Między Jeruzalem a Romą. Świat znaków i znaczeń Romana Brandstaettera" wygłosił prof. dr hab. Aleksander Wojciech Mikołajczak. Prelegent, analizując wybrane dzieła literackie Brandstaettera udowodnił, że pisarzowi udało się połączyć na gruncie chrześcijańskim dwie tradycje: antyczną i judajską oraz pokazać, w jaki sposób sacrum, piękno, dobro i prawda posłużyć mogą do odbudowy nowego świata.

    Drugi referat, zatytułowany "Romana Brandstaettera czytanie i objaśnianie Biblii" wygłosił prorektor Uniwersytetu Kard. S. Wyszyńskiego ks. prof. dr hab. Waldemar Chrostowski. Nawiązując do małej, ale przepięknej książki R. Brandstaettera "Krąg biblijny", prelegent ukazał pisarza jako Człowieka Księgi, który znajomość, umiłowanie i fascynację do tej niepowtarzalnej lektury wyniósł z domu rodzinnego. Prelegent, cytując wielokrotnie w swoim interesującym wystąpieniu, fragmenty "Kręgu biblijnego", przypomniał pisarza niezwykłego, który dzieląc się swoim bardzo osobistym doświadczeniami, uczył owocnego czytania Biblii.

    "Wątki biblijne w wybranych dramatach Romana Brandstaettera" to kolejny referat wygłoszony przez ks. dra Kazimierza Bednarskiego. Prelegent, koncentrując się tylko na trzech wybranych dramatach: "Powrót syna marnotrawnego", "Pokutnik z Osjaku" i "Dzień gniewu", w sposób nowatorski ukazał osoby dramatów na różnych drogach życia, uwikłanych w świat walki, przeżywających konflikty sumienia i spotykających się w końcu z tajemnicą łaski.

    Ks. prof. Stanisław Włodarczyk w referacie: "Przenikanie się tradycji obydwu Testamentów w powieści Jezus z Nazaretu Romana Brandstaettera" udowodnił na wielu przykładach, że pisarz ukazywał życie Jezusa w szerokim kontekście starotestamentowych tekstów.

    Prof. Ryszard Stachowski w bardzo inspirującym referacie zatytułowanym: "Psychologia osób w z Nazaretu Romana Brandstaettera" ukazał na kilku wybranych przykładach psychologizację osób w tej powieści. Prelegent zauważył, że R. Brandstaetter, nie dokonując zmian w tekście biblijnym, w komentarzu psychologicznym ujawnił mechanizmy duchowych dylematów rozgrywających się w duszy biblijnego bohatera.

    Ks. prof. Marian Wolniewicz w referacie: "Przekład Jakuba Wujka a Romana Brandstaetttera" zestawił (nie porównał) dwa wieki dzielące przekłady Pisma św. i nakreślił okoliczności ich powstania. Prelegent podkreślił wierność, jasność, przejrzystość i prostotę Wujkowego tłumaczenia, z drugiej zaś strony zauważył, że Brandstaetter swojemu przekładowi nadał kształt żywej, rytmicznej mowy, odzwierciedlającej semickiego ducha Ewangelii. Przekład Brandstaettera nie da się zakwalifikować do grup tłumaczeniowych, jest on bowiem osobistą mistyczną refleksyjną i świadectwem Syna Izraela o Jezusie Chrystusie w perspektywie Starego Testamentu.

    Przedmiotem refleksji ks. prof. Jerzego Chmiela w referacie zatytułowanym: "Biblia - ojczyzna Romana Brandstaettera. Esej hermeneutyczny" jest wiersz poety: "Biblia, Ojczyzna moja". Przy analizie tego tematu prelegent posłużył się metodą Wirkungsgeschichte (historia oddziaływania), wykazując, jak bardzo Biblia oddziaływała na Brandstaettera, na jego formację i na jego działalność. W końcu stała się jego ojczyzną - nie tyle jako pole badawcze, co ciągła wędrówka do Ojczyzny Niebieskiej.

    W ostatnim, bardzo krótkim referacie zatytułowanym: "Lectio divina Romana Brandstaettera" prof. Anna Swiderkówna zauważyła, że Brandstaetter nie tyle uczył naukowego czytania Biblii, co modlitwy Pismem św. Pisarz pokazywał niejednokrotnie, co to znaczy żyć Biblią. I to jest jego nauka - "Lectio divina". Pani profesor jako jedyna ze wszystkich prelegentów wypowiedziała się krytycznie, zwracając uwagę na niektóre błędy językowe popełnione przez pisarza przy tłumaczeniu Prologu Jana. Nie brała jednak pod uwagę wyraźnie semickiego "podglebia" pieśni o Logosie.

    Przed oficjalnym zamknięciem sesji padały z ust uczestników stwierdzenia, że sesja stała się wielkim wydarzeniem naukowo - kulturalnym dla stolicy Wielkopolski. W dyskusji panelowej, kończącej trzydniowe obrady, wzięli udział zarówno ludzie znani na niwie nauki i literatury, jak i młodzi naukowcy. Dyskutanci z życzliwością mówili o fenomenie pisarskim R. Brandstaettera, ale ze smutkiem zauważyli, że dorobek pisarza i poety nie został do tej pory właściwie doceniony. Wielkość dzieł Brandstaettera częściej zauważają zwykli czytelnicy niż literaturoznawcy.

    Zamykając więc sesję, ks. prof. Jan Kanty Pytel nie bez powodu powiedział, że wielkie dzieło Brandstaettera musi przejść przez "ucho igielne", to znaczy przez specyficzne utrudzenie. Sesja zakończyła celebracja Eucharystii - wielkie Dziękczynienie za życie zmarłego pisarza i za całą jego twórczość.