Poezje
św. Teresa od Jezusa

Poezja jest wyrazem wyższych stanów inteligencji i ducha ludzkiego. Może być owocem zdolności naturalnych i głębokich przeżyć ducha w zakresie życia naturalnego i mistycznego. Święta Teresa od Jezusa nie była poetką zawodową czy urodzoną. Sama wyznaje, że nie jest poetką: "Znam osobę, której choć nie jest poetką, zdarza się od razu, bez namysłu układać strofy pełne uczucia, dobrze wyrażające jej cierpienie; nie był to utwór jej umysłu, tylko dla lepszego cieszenia się tą chwałą, którą jej przyniosło rozkoszne owo cierpienie, wyśpiewywała nad nim żale swoje Bogu swemu".

Poezja św. Teresy od Jezusa nie wypływała z przygotowania literackiego, ale była tworem natchnionym w momencie głębokich przeżyć mistycznych. Mistycyzm jest atmosferą podatną na poezję. Poezja mistyczna może być jednak intelektualna, spekulatywna, której klasycznym przedstawicielem jest Jan Tauler, dominikanin i mistyk niemiecki. Drugi rodzaj poezji mistycznej ma charakter afektywny. Jest to mistycyzm serca. Do tej grupy należą poeci mistyczni: św. Bonawentura, św. Jan od Krzyża, o. Ludwik z Leonu, św. Teresa i inni. Współcześni jej świadkowie, np. ks. Julian z Awili, kapelan i towarzysz licznych podróży fundacyjnych Świętej, twierdzą, że Matka Teresa miała zdolności i łatwość komponowania utworów poetyckich. W czasie tych podróży Święta, oprócz normalnych rozmów, często komponowała bardzo piękne piosenki.

Można powiedzieć, że poetycka twórczość św. Teresy była owocem natchnienia pojawiającego się w niej w pewnych okolicznościach, zwłaszcza z okazji świąt liturgicznych, uroczystości Świętych, ceremonii zakonnych, w czasie podróży na skutek sukcesów osiągniętych przy fundacjach klasztorów.

Niestety, z tych licznych utworów niewiele dotarło do nas. Najsłynniejsza jest Glosa, którą napisała po ekstazie w Salamance do znanego wówczas trój wiersza:

Nie żyję w sobie, bo znam inną drogę Pełnego życia, więc wołam w tęsknocie: I tym umieram, że umrzeć nie mogę!

W niniejszym zbiorze wydajemy wszystkie utwory poetyckie św. Teresy, których jest 31. Współcześni badacze spuścizny dej św. Teresy od Jezusa, Doktora Kościoła, bez wahania przypisują je autorstwu Świętej. Przez długie wieki poezje terezjańskie drukowano z odpisów. W ostatnich latach znany badacz św. Teresy, o. Tomasz od Krzyża (Alvarez), znalazł we Włoszech resztki poetyckich autografów pięciu utworów św. Teresy od Jezusa, a dokładnie w klasztorach karmelitanek bosych we Florencji i w Sawonie, w latach 1970 i 1973. Wiersze św. Teresy zawierały wiele głębokich myśli, płynących szeroką falą liryczną z najczystszego źródła Bożej miłości. Forma literacka jest prosta, ludowa, łatwa do recytowania i śpiewania. Spuścizna poetycka św. Teresy od Jezusa stanowi cenne źródło refleksji ze względu na głębię myśli i żar uczucia.

Tadeusz Machejek OCD

Św. Teresa od Jezusa,
Dzieła, tom I, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 1997